MUSA TOPTAŞ EFENDİ HZ KS

TOPBAŞZÂDE Musa Efendi (Musa Topbaş) Musa Topbaş 1917 (1333) yılında Konya’nın Kadınhanı ilçesinde dünyaya geldi Tüccârândan Ahmed Hamdi Efendi’nin oğludur Büyük dedesi Topbaşzâde Ahmed Kudsî Efendi, Mevlânâ Halid-i Bağdâdî hulefâsındandı Babasının işi sebebi ile İstanbul’a yerleştikleri için Mûsâ Efendi’nin çocukluğu ve hayatı İstanbul’da geçti İlk eğitimine Erenköy’deki Fransız mektebinde başladı, daha sonra Nuruosmaniye’deki İnkılap Lisesinde devam etti Orada iki yıl kadar okuduktan sonra ayrıldı Ailesinin dînî bir eğitim almasını istemesi sebebiyle, Elmalılı M Hamdi Yazır’dan Kur’an ve din dersleri okudu Bir ara Âyân Meclisi âzâsı Mustafa Âsım Yörük Hoca’dan eski usülde Arapça ve dînî bilgiler aldı Prof Angel isimli bir Mûsevî’den dört beş yıl kadar özel Fransızca dersleri gördü Fransızca’sını bu dilden tercüme yapacak seviyeye getirdi Nitekim onun imzâsıyla yayınlanmış bir Fransızca kitap da bulunmaktadır Küçük yaşlardan itibâren güzel sanatlara özellikle hüsn-i hatta meraklıydı Hattat Hâmid Aytaç’dan hatt dersleri aldı Hatt ile meşgul olduğu dönemde oluşturduğu zengin hatt koleksiyonunu tasavvuf yoluna girince “kalbimi meşgul etmesin” düşüncesi ile çevresindeki hatt meraklılarına dağıttı İlim ve hizmet özellikleri ile tanınan Topbaş âilesi, âilenin İstanbul’daki ilk büyüğü Ahmed Hamdi Efendi’den itibâren dînî ve ilmî muhitlerin destekçisi oldu Elmalılı M Hamdi Yazır ve Âyân âzâsı Mustafa Âsım Efendi gibi âlimlere maaş tahsis ederek sıkıntılarını gidermeye çalıştı Daha sonraki dönemlerde ailenin büyükleri İlim Yayma Cemiyetinin kuruluşunda ve hizmetlerinin devâmında müessir rol oynadı
Topbaşzâde Musa Efendi (Musa Topbaş)
Mûsâ Efendi gençlik yıllarında Bekir Hâkî Efendi, Ali Yektâ Efendi ve Ömer Nasûhî Bilmen gibi devrin önemli âlimleri ile görüşür, ziyâretlerine giderdi İstanbul’a geldiği zamanlarda Bediuzzaman Said Nursî’ye de arabasıyla hizmet ettiğini kendisi anlatırdı

Sultanhamamı’nda babası Ahmed Hamdi Efendi ile başladığı ticarî hayâtını, kardeşleri ile sürdürdü Daha sonra kardeşleri ile tekstil sanayine yöneldi 1970 yılına kadar fiilen ticaret ve sanayiin içinde bulundu Tasavvufî ifadesiyle “halvet der-encümen” temel esası çerçevesinde iş hayatı ile mânevî hizmetleri birlikte yürüterek “el kârda, gönül yarda” ilkesini kendi hayatında fiilen gerçekleştirdi 1970 yılından sonra sanayi ve ticaret işlerini oğullarına devrederek kendisini tamamıyla hizmete verdi Vâkıa yine de ticarî hayattan bütünüyle kopmadı Kardeşi ve oğullarının yönettiği fabrikasının üretimi ve ticârî işleri ile yakından ilgilenirdi

Mûsâ Efendi’nin hayatında en büyük değişiklik Ramazanoğlu M Sami Efendi’yi tanıdıktan sonra gerçekleşmiştir Kendisi ile ilk defa 1950 yılında Bursa’da tanıştı Bu tanışmadan sonra zaman zaman Sami Efendi’nin ziyaretine gitse de esas intisabı 1956 yılındadır Kendisi manevi tecrübesini ve intisabını şöyle anlatır: “Muhterem Üstâdımızın huzûr-i âlîlerine girdiğimizde tasavvufa dair hiçbir malumatım yoktu Bize evrad verecekler yapacağız, o kadar sanıyordum Manevi terakkî gibi şeyleri bilmiyordum Maneviyatı zâhirî ders gibi telakki ediyordum… Oysa kalbe kuvvetli bir aşk aşısı yapılıyor Sâlik zeki ve anlayışlı ise onun farkına varıyor, kıymetini biliyor ve o hali muhâfaza ile terakkî ediyormuş”

Sami Efendi’yi tanıdıktan sonra hizmete ve insanlığa bakışı daha derin bir anlam kazanan Musa Efendi 1980 yılında Erkam Yayınlarının kurulmasına öncülük etti 1986 yılında da Altınoluk dergisinin çıkarılmasına ön ayak olduğu gibi, aynı yıl Üsküdar’da Aziz Mahmûd Hüdayi Vakfının kuruluşuna maddî ve mânevî katkılar sağladı

Kendisi başlı başına bir müessese ve vakıf gibiydi Hayır hizmetlerinin her türü için ayrılmış fonu vardı Kitap, yetimler, hastalar, cami ve okul yapımı için ayrılmış tahsisatı bulunurdu Bu fonlardan her birini bir seveni vasıtasıyla yürütür ve kendisi de kontrol ederdi Kitap fonunu kitap almaya mali gücü olmayan, okumaya meraklı kişilerle pek çok insanın istifade edebileceği kütüphaneler için kullandırırdı Yetimler fonunu ebeveyninden birini kaybetmiş okumaya istidadlı, bilhassa hafız gençler için tahsis ederdi Nitekim Bosna-Hersek zulmünün devam ettiği günlerde bu savaşta ebeveynlerini kaybeden Boşnak çocukları için bir yetimler yurdu tesisine öncülük etmiş, ancak bürokratik engeller sebebiyle maalesef bu yetimler Türkiye'ye getirilememişti

Hasta ve ilaç fonunu ise hastanelerde parası olmayan hastalara ilaç, ameliyat ve tedavi masraflarına katkıda bulunmak üzere sarf ettirirdi Cami ve okul inşaatı için de özel bir fonu bulunur, bunu da camisi ve okulu bulunmayan yer ve yöreler için ayırırdı

Hastalar ve yaşlılar onun merhametini en çok celbeden kesimdi 1987 yılında evlerinden ve yuvalarından olmuş yaşlı ihtiyarlar için: "Bunlar haklarında Allah'ın üff bile demeyin buyurduğu kimselerdir" aslında bunları evlerimizde barındırmalıyız Madem bunu yapamıyoruz, öyleyse onlara yuva sıcaklığında hizmet verecek huzur yurtları kurmalıyız, demiş ve Hüdayi Vakfına bağlı olarak tesis olunan huzur yurdunun kuruluş masraflarını bizzat kendisi ve yeğenleri karşılamıştı Yoksul hastalar için bir poliklinik ve bir hastane açarak onların acılarını paylaşmak arzusundaydı Bu maksatla gerçekleştirilen polikliniğin açılışında onun yüzündeki mutluluk ve heyecan herkesi sevindirmişti Polikliniğin hizmetlerini takib için zaman zaman ziyârete gelmesi ve hizmetleri görmesi ona hazz veriyordu

İnsanların gençlik çağlarından itibaren güzel alışkanlıklar kazanmasına özen gösterirdi On beş yıl kadar önce Topbaş âilesinin çocukları için bir özel eğitim başlatmış ve onlara harçlıklarından infâk ve hediye için mutlaka pay ayırmalarını söylemişti Hattâ onların bu iş için bir defter tutmalarını ve harçlıklarından infâka ayırdıkları miktarı yazıp kendisine göstermelerini çocuk rûhunun anlayıp algılayacağı bir üslûpla öğretmeye çalışmıştı

Onun şefkat ve merhameti sessiz ve derinden her türlü ehl-i derde ulaşırdı Şairin dediği gibi: "Dert çok, hemdert yok, düşmen kavî, tâli' zebun" düşmanın zalim, derdin çok ve talihin yaver gitmediği zor zamanlarda onun şefkat eli Hızır gibi yetişirdi Hem de adını vermeyen isimsiz bir kahraman olarak Yakın dönemlerde Afganistan ıstırabını, Bosna sancısını, Çeçenistan sıkıntısını, Kosova sızısını ve Filistin acısını yüreğinde hissedip himmetini esirgemeyen oydu Bir sohbet meclisinden sonra Bosna-Hersek'teki yaraların sarılması için yardım toplanmıştı Herkes kendi adına belli bir yardımda bulunduğu sırada o, büyük bir meblağ uzatmış ve: "Bir dostun buraya verilmek üzere fakîre emâneti!" diyerek takdim etmişti Orada bulunanların çoğunda, verilen bu paranın meclise gelmemiş bir şahsın gönderdiği yardım intibaı uyandı Ancak onun emanet dediği kendi malı, dost dediği de Allâh'tı

Endonezya'da ekonomik sıkıntıyı istismar eden Batılı bazı devletlerin misyonerler aracılığıyla oralara girmesi ve kiliseler inşa ederek Hıristiyanlığı yaymaya çalışması söz konusu olduğunda "Şimdi dil bilen insanlar olsa da oralara gönderilebilse" diyerek teessürünü ifade etmişti

Yaptığı hizmetlerin faili imiş gibi görünmesinden rahatsız olur, maslahat gereği kendisi ile alakalı bir şey anlatacağı zaman daha çok meçhul sîgası kullanırdı "şöyle şöyle yapıldı, filan yere gidildi"derdi

Onun üzerinde çok durduğu meselelerden biri de günümüzün en yaygın hastalığı olan ferdiyetçi yaşamaktı, içtimâîleşme zarûretine verdiği önemdi Sohbetlerinde dâimâ Hz peygamberin ashab-ı kirama sorduğu “Bugün Allah için bir yetim başı okşadın mı? Bir hasta ziyaretine gittin mi? Bir cenaze teşyiinde bulundun mu?” hadisini sık sık gündeme getirirdi Her sene örf haline getirdiği toplu düğünlerde birçok gencin mutlu bir aile yuvası kurmasına vesile olur, bu gençlere maddi olarak da yardımda bulunurdu Ayrıca hem Türkiye’de hem de Medine’de Ramazan aylarında iftar sofraları kurdurur, iftar sevincini Müslümanlarla paylaşırdı

O, Hakk'ın cemâl sıfatına mazhar bir güzel insandı Hem surette, hem sirette güzeldi Hâli, kâli ve ahlâkı ile mükemmeldi Yaradanına açık gönlünde, herkese yer vardı Nebatattan hayvanata, oradan insanlara ulaşan bir sevgiydi bu Her türlü güzelliğin çiçek açtığı gönlünde çiçeklerin ve güzellik timsali güllerin ayrı bir yeri vardı Onları şefkatle seyreder, sevgi ile büyütürdü Evinin bahçesindeki kediler ve köpekler bile ayrı bir şefkate mazhardı Birbirlerinin hasmı olan bu iki cins, ondan gördükleri şefkatle husumeti unutmuşlar, adeta kardeş olmuşlardı Kedi ile köpeğin birbirlerini yaladıkları onun bahçesinde çok görülmüştür

Ona göre tasavvuf demek sadece ibadet hayatı manasına gelmezdi İnsanlığa ve canlılara hizmet onun hem hayatında hem de terbiye sisteminde muazzam bir ehemmiyete sahipti Fakir fukaranın hasta olanları için açılmasına vesile olduğu Hüdayi kliniğine hastalığı sebebi ile bedenen hizmet edemediği için üzülür: “-Gücüm yerinde olsa, gider hastalara bil-fiil hizmet ederdim” derdi

Musa Efendi’ye göre tasavvufun gayesi kalbi olgunlaştırmak ve insanı Hakk’a vâsıl eylemektir “Tasavvuf bir derya, çok dereceleri var Mesela, kalp, ruh, sır hafi, ahfa diye gidiyor, muhabbetle bitiyor Ama o kâfî mi? Hayır kafî değil İlla Fahr-i Kainat Efendimiz’in ahlakıyla ahlaklanmak, edebiyle edeplenmek Yani her an Cenab-ı Hak’la beraber olabilmek”

Tasavvufun aslı istikamet üzere olmaktır Çok insan istikamet ehlidir ama onlara keramet verilmemiştir Aksine bazen de istikamet ehlinin daha alt seviyesinde bulunanlardan keramet sadır olabilir İstikamet Cenab-ı Hakk’ın emirlerini yerine getirmek, ahlakî bakımdan durumunu düzeltmektir

Musa Efendi hizipçiliği kalp eğitimi almamış, noksan kalmış insanların bir hastalığı olarak görürdü Kalp olgunlaşmış olsa ne hizipçilik kalır, ne de Müslümanlar arasında ihtilaflar Bir güzel herkes birbirini bağışlayıverir Diyelim ki hayırlı bir iş var; “Efendim illa ben” yok Kabiliyetli ise ona bırak, sen de onun muavini gibi çalış Yani yol sarih Herkes onu yapamıyor “Ene” mani oluyor Ama tasavvufun tam zevkini alanlar müstesna Ayrıca ona göre hizmete giren kimse şöhretten kaçınmalıdır İslam yolunda yapılan bazı fedakarlıklar insanı gurura sevk etmemelidir

O, mânevî yolun bütün büyükleri gibi ne dünyâyı ne ukbâyı istedi Sadece Allâh'a yöneldi Cümle lezzetleri ifnâ ederek, gerçek lezzetin mârifetullâh olduğunun idrâki içinde yaşadı Hiçbir meşguliyet, onu Hakk ile beraber olmaktan alıkoymadı Âhıret amelini dâimâ dünyâ ameline takdim etti Gönlü, nisan yağmuru damlalarından iri inciler peydâ eden sedefler gibiydi

Son günlerini büyük hastalıklar içinde geçiren Musa Efendi’nin en zor zamanlarında bile dilinden sadece Allah kelimesi dökülmüş, böylece zikir terbiyesinin en güzel örneğini sunmuştur Ömrünün son üç yılında ve bilhassa vefatına yakın aylarda sıhhî iptilâ ve sıkıntılar, üst üste geldi Evvelâ böbreklerini kaybetti Devam eden iptilâlarla ıstırap, halsizlik ve dermansızlıktan konuşamaz hale gelmişti Buna rağmen bütün gücüyle "Allâh, Allâh" diye zikir hâlindeydi 16 Temmuz 1999 Cuma günü Cuma ezanları okunurken Hakk’ın rahmetine kavuştu

Mustafa Kara, Musa Efendinin vefatına şöyle tarih düşmüştür

Gönül bu, iki hece
Esrarlı bir bilmece
Tarihin üçler dedi
Vâh "ŞAM-I HATM-İ HÂCE"

Hayatın mânâsını bilir sahib-i iz'an
Kalblerin esrarını çözer sahib-i ihsan
Bir ney çıkıp söylesin vefatın tarihini
İki anahtar lâfız, işte "HUZUR VE İRFAN"

MusaEfendi’nin ömrünün son demlerinde hasta yatağında ara sıra gözünü açıp yakınlarıyla göz göze geldiği anlarda dudaklarından dökülen bazı sözleri:

-Bütün mahlûkatı sevdim Hayvânâtı, nebâtâtı sevdim Her şeyi, herkesi sevdim Bir insan yanlış söylese de onu yine sevmek lazım Allah düşmanları müstesnâ

-Hizmetle yorulan hizmetle dinlenir

-Merhamet her şeyin başıdır

-Dünya da boş, ukbâ da; illa Hakk’ın rızâsı

ESERLERİ:

Musa Efendi’nin bütün Eserleri, İstanbul’da Erkam Yayınları tarafından ve Sâdık Dânâ müstear ismiyle yayınlanmıştır

1- İslâm Kahramanları üç ciltlik bir eserdir Birinci cildi Hz Peygamber ve ashâbının cesâret ve kahramanlıklarını, ikinci ve üçüncü ciltleri ise Selçuklu ve Osmanlı döneminde yaşayan kahramanları anlatır

2- Altınoluk Sohbetleri beş ciltlik bir eserdir Altınoluk Dergisi’nde aylık olarak yayınlanan makâlelerinin toplanmış hâlidir Zikir, istikâmet, sabır, şükür, edeb, tevbe, misâfirperverlik, Allah için sevmek, güzel ahlâk, merhamet, hizmet, ana-baba hakkı, cömertlik, tevekkül, temkîn ve telvîn, gözyaşı, çocuk terbiyesi gibi ahlâkî ve tasavvufî konulardaki yazılardır

3- Sultânü’l-arifîn eş-Şeyh Mahmûd Sâmî Ramazanoğlu Mürşidi Mahmûd Sâmî Ramazanoğlu Efendi’nin hayatı, ahlâkı ve tanıyanların dilinden bazı hâtırâlarını ihtivâ eden bir eserdir

4- Allah Dostunun Dünyasından - Hacı Musa Topbaş Efendi ile Sohbetler Ömrünün son yıllarında kendisi ile yapılan ve peyderpey Altınoluk Dergisi’nde yayınlanan röportajların bir araya getirilmiş şeklidir Hayatı ve dünya görüşü ile ilgili en mühim bilgiler bu eserde bulunmaktadır